Asbest Analiz Yöntemleri PLM ve SEM-EDX

1. PLM (Polarize Işık Mikroskobu) ile Asbest Analizi

(Polarized Light Microscopy)

Nasıl yapılır?

1. Asbest analizi için numune hazırlanır: Lifler serbestleştirilir, gerekirse asit/ısı işlemleriyle matris malzemeden ayrılır.

2. Mikroskopta polarize ışık altında incelenir: Liflerin kırılma indisi, çift kırılma (birefringence), optik özellikleri ve morfolojisi incelenir.

3. Referans asbest türleri ile karşılaştırma yapılır.

4. Sonuç % oranında lif içeriği olarak raporlanır.

Avantajları

• Hızlı (numuneden sonuç birkaç saat içinde çıkar).

• Maliyet düşük (laboratuvar kurulumu SEM-EDX’e göre çok daha ucuz).

• Lif tipi (krizotil, amosit, krokidolit, tremolit, aktinolit, antofilit) ayrımı yapılabilir.

• Numune tahribatı az.

Dezavantajları

• Tespit limiti yüksek (yaklaşık %0,1–1 w/w, çok düşük konsantrasyonlarda algılama zayıf).

• Lif çapı 0,2–0,25 mikron altı lifleri göremez (ince lifler kaçabilir).

• Matris içinde lifler çok gömülü ise ayırmak zor.

• Operatör deneyimi sonuçları ciddi etkiler (subjektiflik).

2. SEM-EDX (Taramalı Elektron Mikroskobu – Enerji Dağılımlı X-ışını Spektroskopisi)

Nasıl yapılır?

1. Numune yüksek vakum altında incelenir: SEM, elektron demeti ile lif yüzeyini görüntüler.

2. EDX analizi ile lifin element kompozisyonu belirlenir (ör. Mg, Si, Fe oranı).

3. Morfoloji + element oranı birlikte değerlendirilerek asbest türü tanımlanır.

4. Çok küçük lifler (nanometre ölçeği) bile görülebilir.

Avantajları

• Çok yüksek çözünürlük: 0,02–0,05 mikron çapındaki lifleri görebilir.

• Kimyasal analiz (elemental fingerprint) ile lif türü doğrulanır.

• Çok düşük konsantrasyonlarda bile tespit (0,001% seviyelerine kadar).

• Toz örneklerinde hassas çevresel izleme için uygundur.

• Hatalı pozitif/negatif oranı PLM’ye göre düşüktür.

Dezavantajları

• Pahalı cihaz ve bakım.

• Numune hazırlığı karmaşık (altın kaplama, karbon kaplama gibi işlemler gerekebilir).

• Kullanıcı eğitimi çok daha teknik ve uzun süreli.

Hangisi Ne Zaman Kullanılır?

Kullanım Amacı	Önerilen Yöntem	Notlar
Şantiye, hızlı ön tarama	PLM	Ucuz ve hızlı sonuç verir, lif tipini ayırır.
Laboratuvar doğrulama testi	SEM-EDX	PLM ile şüpheli çıkan örnekler doğrulanır.
Düşük konsantrasyon tespiti	SEM-EDX	Özellikle çevresel toz ölçümlerinde.
Yasal rapor & mahkeme delili	SEM-EDX + PLM	Birlikte kullanılması güvenilirlik sağlar.