Asbest analiz ve ölçümü SEM-EDX VDI3866-VDI3877

VDI 3877 ve VDI 3866 Metotlarının Karşılaştırmalı Sunumu

--------------------------------------------------------------------------------

1. Amaç ve Kapsam

Bu iki standart, farklı asbest tespit alanlarına odaklanmaktadır.

Standart	Temel Amaç	Numune Tipi	Sonuç Tipi
VDI 3877	İç mekân kirliliğinin tespiti amacıyla yüzeylere çöken tozlarda asbest ve inorganik tozların örneklemesi ve ölçümü.	Yüzey tozları (Bant veya stub ile alınır).	Kantitatif (cm² başına lifli yapılar olarak hesaplanır).
VDI 3866	Katı malzeme içindeki asbest tür tayini ve numune hazırlama.	Katı malzemeler (Homojen, katmanlı veya homojen olmayan).	Kalitatif ve asbest yüzdesinin yarı kantitatif tahmini.

--------------------------------------------------------------------------------

2. Ortak Yönler (Benzerlikler)

VDI 3877 ve VDI 3866, her ikisi de asbestin tespitine yönelik yöntemler olup, özellikle analiz aşamasında ortak teknolojiler ve yaklaşımlar kullanır:

Analiz Teknolojisi

• Temel Analiz Yöntemi: Her iki talimat da asbest tespiti için temel yöntem olarak Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) ve Enerji Dağılım X-Işını Spektrometresi (EDX) kullanır.

• Büyütme: Her iki yöntemde de liflerin gerçek tanımlaması ve detaylı incelemesi için yüksek büyütmeler (VDI 3866’da genellikle 2000× veya daha yüksek; VDI 3877’de 5000× veya daha yüksek) gereklidir. Hızlanan voltaj her iki yöntemde de en az 15 kV olmalıdır.

• Kimyasal Tanımlama: Her ikisi de lif tanımlamasını gerçekleştirmek için EDXA spektrumlarını (Mg/Si, Fe/Si, Ca/Si oranları) kullanır.

• Amfibol Asbestler: Hem VDI 3866 hem de VDI 3877, amfibol asbest türleri olan tremolit, aktinolit ve antofilitin endüstriyel ürünlerde çok az kullanıldığına dikkat çeker.

Numune Kayıt ve Yönetimi

• Yetkilendirme: Numune alımı her iki talimata göre de yetkilendirilmiş personeller tarafından yapılmalıdır.

• Kayıt Zorunluluğu: Alınan numunelerin kayıtları, numunenin tanımını, etiket numarasını, kesin ve açık alınma yerini (bina, oda vb.) ve örnekleme tarihini içermek zorundadır.

• Paketleme/Taşıma: Numuneler ayrı ayrı kilitli poşetlere/kutulara koyulduktan sonra, her proje için daha büyük bir kilitli torbaya koyulur.

--------------------------------------------------------------------------------

3. Temel Farklar

Özellik	VDI 3877 (Yüzey Tozu)	VDI 3866 (Katı Malzeme)
Örneklenen Ortam	İç mekân yüzeylerine çöken serbest tozlar ve inorganik lifler.	Asbest içeren katı/yığın malzemeler (teknik ürünler, contalar, kordonlar vb.).
Numune Alma Yöntemi	Karbon bant veya stub kullanılarak yüzeye hafifçe dokundurularak alınır (bant yatay hareket ettirilmemelidir).	Keskin bir aletle (bistüri, cımbız) malzemenin kendisinden (0,1 cm² - 1 cm² arası minimum boyutta) alınır. Tozlanmayı engellemek için ıslatma yapılır.
Raporlama (Sonuç)	Kantitatif sonuçlar: cm² başına ağırlıklandırılmış lifli yapılar (ZW). Skorlama sistemi (P) ile değerlendirme yapılır (0'dan 3'e kadar).	Kalitatif tespit ve asbest yüzdesinin tahmini (yüzde aralıkları: %1-%5, %5-%20 vb.).
Hazırlık İşlemleri	Stereo mikroskop ile incelenen numuneler gerekirse altın kaplanır. Alt örnek hazırlanır.	Alt örnek hazırlama, ufalanma, homojenizasyon ve lif arama yöntemleri kullanılır. Organik matrisler için ön işlem (külleme, çözücü kullanımı) uygulanabilir.
Numune Sayısı	Oda taban alanına bağlıdır (Örn: <30 m² için 3 numune; 1000 m² üstü için >10 numune).	Malzemenin homojenliğine bağlıdır (Homojen ürünler için 1 adet yeterli; homojen olmayanlar için tüm katmanlar temsil edilmeli).

--------------------------------------------------------------------------------

4. Kullanım Amaçları ve Avantajlar

Bu iki standart, asbest risk yönetimi sürecinin farklı aşamalarında kritik rol oynar.

VDI 3877 Avantajları (Yüzey Tozu Kirliliği Değerlendirmesi)

VDI 3877, iç mekân kontaminasyonunun seviyesini ve kapsamını belirlemede kullanılır.

• Hızlı Kirlilik Tespiti: Yüzeylere çöken tozlarda asbest lifi kontaminasyonlarını kontrol etmek için idealdir.

• Temizlik Kontrolü: İyileştirme (temizlik) sonrası mobilya veya alet yüzeylerinin temizliğini kontrol etmede kullanılır.

• Risk Değerlendirmesi: Hasarlı asbest içeren ürünlerin (yanlış kullanım, fırtına, yangın vb. sonrası) yarattığı zararın kapsamını belirler.

• Eylem Kriteri: Analiz sonuçlarına dayalı olarak (Ağırlıklı sayım sonucu ZW​ ve Toplam Puan ΣP), temizlik ve iyileştirme önlemlerinin gerekip gerekmediğini gösteren net bir skorlama sistemi sunar.

• Kirlilik Sınırlandırması: Kirlenmiş alanların sınırlarını tanımlamak için ızgara sistemi kullanılarak temizlenecek alanlar netleştirilebilir.

VDI 3866 Avantajları (Katı Malzeme Analizi)

VDI 3866, doğrudan asbest şüphesi olan malzemenin içeriğini tanımlamada kullanılır.

• Asbest Tür Tayini: Asbest yüzdesi en az %1 olan teknik ürünlerdeki asbestin türünü (krizotil, amosit, krokidolit vb.) belirleyebilir.

• Yüzdesel Tahmin: Malzemedeki asbestin yaklaşık kütle yüzdesini (yarı kantitatif) aralıklar halinde belirlemeye olanak tanır.

• Ön İşlem Çeşitliliği: Organik matrisler (bitümlü ürünler, boyalar) içerisindeki asbesti tespit etmek için çeşitli ön işlemler (külleme, asitleme, çözücü kullanma) sunar, bu da zorlu numunelerin analizine olanak sağlar.

• Envanter Yardımı: Asbest envanteri gerekliliklerini tek başına karşılamasa da, envanter çalışmalarına yardımcı olmak amacıyla kullanılabilir.

--------------------------------------------------------------------------------

Analoji

VDI 3866 ve VDI 3877 arasındaki ilişki, bir binadaki asbest riskini yöneten iki farklı detektif gibidir:

VDI 3866, "Kaynak Dedektifi"dir. Görevi, binanın yapısında (duvarda, boru yalıtımında veya çatıda) asbestin kendisinin varlığını kesin olarak tespit etmek ve türünü belirlemektir. Elindeki sağlam materyale odaklanır ve malzemenin kimyasal yapısını inceler (SEM/EDX).

VDI 3877 ise "Kirlilik Dedektifi"dir. Kaynak dedektifinin belirlediği veya şüphelendiği asbestin, ortama yayılıp yayılmadığını ve hangi yüzeyleri kirlettiğini araştırır. Amacı, serbest liflerin yoğunluğunu ölçerek tehlikenin yayılma derecesini (cm² başına kantitatif skor) ve temizlik ihtiyacını belirlemektir. Kaynak (VDI 3866) sağlam olmadığı sürece, kirlilik (VDI 3877) her zaman ortaya çıkabilir.